نشست خبری انجمن فولاد ایران؛ بحران انرژی، آب و صادرات زنگ خطر آینده صنعت فولاد
بحران انرژی؛ موتور خاموش‌کننده تولید
صنعت فولاد به‌عنوان پیشران اقتصاد کشور، سال‌هاست با مشکل ناترازی انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در تابستان ۱۴۰۳، محدودیت برق موجب کاهش تولید صدها هزار تن فولاد شد و زیان میلیاردی به صنعت تحمیل کرد. به قول قدیمی‌ها: «اسب بدون علف، به میدان نمی‌رود.» صنعت فولاد هم بدون برق و گاز، توان رقابت ندارد. مدیران انجمن هشدار دادند اگر تأمین انرژی به شکل پایدار تضمین نشود، حتی سرمایه‌گذاری‌های بزرگ مانند توسعه خطوط جدید فولادسازی بی‌نتیجه خواهد بود.
مصرف آب؛ حقیقت و شایعه
یکی از موضوعات داغ نشست، مسأله آب بود. برخلاف تصور عمومی، مصرف آب در فولادسازی کمتر از حد انتظار است و عمدتاً در سیکل‌های بسته بازیافت می‌شود. به تعبیر یکی از مدیران: «مصرف آب در فولاد از یک چغندر قند هم کمتر است.» این نکته نشان می‌دهد که بحران اصلی، نه مصرف بیش‌ازحد آب توسط صنایع فولادی، بلکه سوءمدیریت منابع در سطح ملی است.
قیمت‌گذاری دستوری؛ فاصله خطرناک با واقعیت بازار
فولاد در بورس کالا با دلار حدود ۷۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود، در حالی که نرخ واقعی در بازار آزاد فاصله زیادی با این رقم دارد. این اختلاف، هم انگیزه تولیدکننده را کاهش می‌دهد و هم باعث ایجاد رانت برای واسطه‌ها می‌شود. به بیان دیگر، همانطور که می‌گویند: «وقتی نرخ‌ها دوگانه باشد، بازار سه سر بازنده خواهد داشت؛ تولیدکننده، مصرف‌کننده و دولت.»
صادرات فولاد؛ از فرصت تا چالش
بر اساس گزارش انجمن، حدود ۶۵٪ صادرات فولاد ایران توسط کارت‌های بازرگانی صورت می‌گیرد و تنها ۳۰ تا ۳۵ درصد آن مستقیماً در اختیار تولیدکنندگان است. این موضوع باعث شده سود اصلی صادرات به جیب دلالان برود، نه تولیدکنندگان واقعی. از طرفی اختلاف نرخ ارز آزاد و نیما، فساد و رانت در صادرات فولاد را افزایش داده است. راهکار اصلی، همسان‌سازی نرخ ارز و بازگرداندن صادرات به دست تولیدکنندگان است.
پیامدها برای زنجیره تأمین سنگ آهن تا محصول نهایی
این بحران‌ها تنها محدود به کارخانه‌های فولادسازی نیست. وقتی تولید کاهش یابد، تقاضا برای مواد اولیه مثل سنگ آهن و کنسانتره آهن نیز افت می‌کند. این زنجیره مثل دومینو عمل می‌کند و معادن کشور نیز با بحران فروش مواجه می‌شوند.
راهکارهای پیشنهادی انجمن فولاد
- تضمین تأمین پایدار انرژی از طریق نیروگاه‌های اختصاصی و سرمایه‌گذاری مشترک
- اصلاح سیاست ارزی و همسان‌سازی نرخ‌ها برای حذف رانت
- بازگشت مدیریت صادرات به تولیدکنندگان به‌جای کارت‌های بازرگانی
- شفاف‌سازی در مصرف آب و ارائه آمار دقیق به افکار عمومی
جمع‌بندی؛ زنگ خطر برای آینده فولاد ایران
نشست خبری اخیر انجمن فولاد، در واقع زنگ خطری برای صنعت و سیاست‌گذاران کشور بود. اگر مشکلات انرژی، قیمت‌گذاری و صادرات حل نشود، ایران فرصت طلایی تبدیل‌شدن به هاب فولاد منطقه را از دست خواهد داد.
همانطور که می‌گویند: «کسی که گوش نمی‌دهد، روزی ناچار به شنیدن فریاد خواهد شد.»
فولاد ایران امروز در نقطه عطفی قرار دارد؛ یا مسیر اصلاحات و آینده‌سازی را انتخاب می‌کند یا باید آماده کاهش سهم خود در بازارهای جهانی باشد.
