کنسانتره گل‌گهر یا چادرملو؟ مقایسه کیفیت، رطوبت و هزینه واقعی هر تن خشک
چرا مقایسه برند مهم است؟
- هزینه واقعی = قیمت × (1 - Moisture) ± Premium/Penalty ± حمل
- اختلاف‌های کوچک در Fe، رطوبت، SiO₂/Al₂O₃، P/S و حتی سایز/فاینز می‌تواند روی مصرف انرژی، کیفیت گندله/DRI و قیمت تمام‌شده اثر محسوس بگذارد.
- هدف این مقاله راهنمای تصمیم‌گیری است، نه داوری مطلق؛ ملاک نهایی همیشه برگه آنالیز محموله (MTC/COA) است.
- اصطلاحات انگلیسی رایج: Fe (Total Iron)، Moisture (رطوبت)، Gangue (گَنگ)، Wet/Dry Basis، Premium/Penalty، Incoterms (FOB/CFR/CIF).
جدول نمایه‌ای مقایسه (نمونه‌های رایج بازار)
اعداد زیر «نمایه‌ای/رایج» هستند و می‌تواند بسته به محموله تغییر کند. هنگام خرید، MTC/COA هر محموله ملاک است.
| شاخص | گل‌گهر *(نمونه رایج)* | چادرملو *(نمونه رایج)* | پیام عملی |
|---|---|---|---|
| Fe (آهن کل) | ~66–67% | ~66–67% | هر دو مناسب؛ Fe بالاتر → ارزش متالورژیکی بیشتر |
| Moisture (رطوبت) | ~3–5% | ~3–5% | بر تسویه تر/خشک و حمل اثر مستقیم دارد |
| SiO₂ | ~4–6% | ~4–6% | گَنگ کمتر → شار/انرژی کمتر در پایین‌دست |
| Al₂O₃ | ~0.5–1.5% | ~0.5–1.5% | بر سرباره و مصرف انرژی اثرگذار |
| P / S | معمولاً پایین و کنترل‌شده | معمولاً پایین و کنترل‌شده | برای کیفیت فولاد نهایی مهم |
| Size/Fines | استاندارد، با مدیریت فاینز | استاندارد، با مدیریت فاینز | روی راندمان گندله‌سازی/DRI اثر دارد |
| پایداری تأمین | بسیار خوب | بسیار خوب | تفاوت‌ها معمولاً لجستیکی/قراردادی است |
| حمل (Rail/Road) | وابسته به مقصد | وابسته به مقصد | نرخ/زمان حمل را مقایسه کنید |
یادآوری: اگر برای DRI (احیای مستقیم) خرید می‌کنید، کنترل FeO و دانه‌بندی نیز مهم است؛ برای BF (کوره بلند)، رفتار سرباره و توازن گَنگ اهمیت بیشتری دارد.
رطوبت و مبنای تسویه: Wet/Dry Basis
بخش بزرگی از اختلاف قیمت‌ها از همین‌جا می‌آید.
فرمول وزن خشک:Dry Ton = Wet Ton × (100 − Moisture%) / 100
مثال: اگر رطوبت ۴٪ باشد، هر ۱۰۰۰ تن تر ≈ ۹۶۰ تن خشک.
قبل از عقد قرارداد، مبنای تسویه (تر/خشک)، روش اندازه‌گیری رطوبت و نمونه‌برداری را دقیق بنویسید.
اگر مقصد شما مرطوب/بارانی است، افزایش رطوبت در مسیر را لحاظ کنید.
Premium/Penalty (پاداش/جریمه کیفیت)
- هزینه واقعی = قیمت × (1 - Moisture) ± Premium/Penalty ± حمل
- Penalty برای SiO₂/Al₂O₃/P/S بالا یا Fe پایین‌تر از شرط اعمال می‌شود.
- فرمول قراردادی شفاف بنویسید: مثال—به‌ازای هر +0.5% Fe، +X ریال/تن؛ به‌ازای هر +1% SiO₂، –Y ریال/تن.
لجستیک و Incoterms
برای صادرات/حمل دریایی: FOB/CFR/CIF را دقیق مشخص کنید؛ بیمه/دموراژ را فراموش نکنید.
برای حمل داخلی: Rail vs Road، زمان‌بندی بارگیری/تخلیه و جرثقیل/هاپر را از قبل چک کنید؛ تاخیرها هزینه پنهان‌اند.
لجستیک و Incotermsانتخاب کاربردی: کدام برای واحد شما بهتر است؟
- اگر DRI→EAF هستید: به Fe بالا، FeO کنترل‌شده، سایز یکنواخت و Moisture پایین اهمیت بدهید.
- اگر BF→BOF هستید: ترکیب گَنگ و سازگاری با سرباره و Basicity را جدی بگیرید.
- سیاست تأمین: بهتر است حداقل دو منبع معتبر داشته باشید تا ریسک توقف تأمین کم شود.
چک‌لیست خریدِ 1 دقیقه‌ای
- مسیر تولید: DRI/BF؟
- MTC/COA محموله: Fe، FeO، SiO₂/Al₂O₃، P/S، Moisture
- مبنای تسویه: Wet یا Dry؟ روش اندازه‌گیری رطوبت؟
- Premium/Penalty با فرمول شفاف
- Incoterms و نرخ/زمان حمل
- QC: در صورت نیاز آزمون تأییدی (Third-party)
سوالات متداول
در بسیاری از محموله‌ها کیفیت نزدیک است؛ تفاوت‌های ریز در Fe، رطوبت و گَنگ می‌تواند هزینه واقعی هر تن خشک و راندمان پایین‌دستی را تغییر دهد. ملاک نهایی MTC/COA است.
با فرمول Dry Ton = Wet Ton × (100 − Moisture%) / 100. لازم است مبنا و روش اندازه‌گیری رطوبت در قرارداد روشن باشد.
Fe بالاتر یا گَنگ پایین‌تر معمولاً Premium دارد و برعکس باعث Penalty می‌شود. فرمول دقیق باید خط به خط در قرارداد ذکر شود.
Fe بالا، FeO کنترل‌شده، دانه‌بندی یکنواخت و Moisture پایین. برای BF، توازن گَنگ و رفتار سرباره اهمیت بیشتری دارد.
تفاوت FOB/CFR/CIF و هزینه‌های بیمه/دموراژ می‌تواند به‌مراتب مهم‌تر از اختلاف چند‌دهم درصدی در آنالیز باشد؛ قبل از عقد قرارداد نرخ/زمان حمل را قطعی کنید.
جمع‌بندی
هر دو برند گل‌گهر و چادرملو گزینه‌های معتبر بازارند. انتخاب بهتر، تابع نیاز فرآیندی شما (DRI/BF)، مبنای تسویه (Wet/Dry)، فرمول Premium/Penalty و شرایط حمل است. «چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن»—یعنی پیش از عدد نهایی، Fe/Moisture/گَنگ و حمل را دقیق ببین تا هزینه واقعی هر تن خشک روشن شود.
